7 Luchtjes van vroeger, van Tabac naar Patchouli

De meeste merknamen die wij met vroeger associëren bestaan nu nog – in naam tenminste. De geur uit onze herinnering is soms onherkenbaar veranderd.

1. Tabac

Tot ver in de jaren zeventig waren er maar weinig mannengeuren. Mannen gebruikten zeker geen eau de toilette: als zij lekker wilden ruiken, hadden zij alleen after shaves.
Tabac herinner je je beslist. Dat was wat je kocht als je niet wist wat je nu weer aan je vader of broer moest geven. Het merk bestaat al sinds 1959 en de after shave heeft nog steeds een heel karakteristieke geur – maar die is niet dezelfde die jij je herinnert. Hij is minstens twee keer herzien, de laatste keer in 2014.

Er zit zelfs geen vleugje tabak meer in, zei een verontwaardigde boomer op een forum. Als ik een geur zou kopen die ‘roos’ heet en er zou geen druppel roos in zitten, zou ik me ook bekocht voelen. Tabac was voor mij een heroïsche geur. Iets dat je draagt als er gevaar dreigt, dat de drager onkwetsbaar maakt.

 

2. Old Spice

Tabac was het Europese antwoord op het Amerikaanse Old Spice, dat al sinds 1938 bestaat. Vreemd genoeg was er eerst een Old Spice vrouwengeur.
Voor mij is het een echte after shave die vaders droegen, iets voor stoere zeemannen.

De mannenversie werd ook gelanceerd met de pay-off: With that Clean, Crisp, Masculine Aroma!  De eerste Old Spice – ook de vrouwengeur – had een basis van zout, vandaar misschien het scheepje op de fles.

Het merk bestaat nog steeds en de fles is weinig veranderd. Het materiaal ging van wit glas naar plastic, maar de kleur en de vorm zijn gebleven, inclusief het merkwaardige dopje. Ook het zeemansimage is nog intact. Maar of de geur hetzelfde is? Daarover wordt heftig gediscussieerd. Volgens sommigen wel, volgens anderen absoluut niet. In elk geval is hij nog echt Old-Spicy.

 

3. Odeklonje van 4711 of van Boldoot

Eau de Cologne, meestal Odeklonje genoemd, was er in twee soorten.
4711 zette lange tijd Echt Kölnisch Wasser op zijn etiket. Het werd gemaakt in de Keulse Glockengasse, op nummer 4711. Veel oma’s hadden een flesje in hun tas, of een zakdoek waarop flink wat 4711 was geschud.
Maar in Amsterdam had je Boldoot, en dat noemde zich óók Odeklonje. Daar was geen woord aan gelogen: de maker, Jacob Boldoot, had in 1875 een oude geurfabriek gekocht in Keulen. Zijn luchtje leek op 4711. Zijn fles was zeg maar hetzelfde groen in het blauw. Groot kans dat jouw oma naar Boldoot Odeklonje rook. Die was heel bekend. De stinkende kar die tot 1935 in buurten zonder riolering de poeptonnen kwam halen kreeg de bijnaam ‘Boldootkar’. Maar het geurtje was juist heel fris.

 

4. Tosca

Mijn oma had geen Odeklonje maar Tosca, minder fris en opwekkend maar eerder bloemig, en volgens mij chicquer. Zij had altijd een flesje in een kastje in de achterkamer. Als dat kastje open ging rook je de Tosca, wat zij uitsprak als Tosjka. Dit geurtje bestaat ook alweer sinds 1921 en werd gemaakt door de fabrikant van 4711.
Helaas is het in 2008 helemaal ‘gemoderniseerd’: het romantische flesje is gestyleerd en verpakt in iets met strak blauw en de geur werd door teleurgestelde fans beschreven als hard en zelfs mannelijk. Recensenten bleven het ouderwets noemen, dus daar had die verandering ook niet voor gehoeven. Ik zag pas een beschrijving die sprak van de unieke, klassieke en vrouwelijke stijl en een vleugje extravagantie, en van elegante vrouwen, maar het lijkt er helemaal niet meer op.

 

5. Doucheschuim met dennengeur

Was het Fa, of was het Badedas dat naar dennen rook? Fa bestond al in 1954, toen lang niet iedereen nog een douche had. Oorspronkelijk was het een zeep voor vrouwen. In de jaren 60 kreeg hij een nieuw imago: de zeep en de verpakking werden limegroen en geel. De verandering werd ondersteund door de duurste (en volgens de fabrikant zelf ook de meest succesvolle) reclamecampagne van dat decennium. In de jaren 70 hebben meer mensen een douche en komt Fa met doucheschuim. Misschien door de groene kleur ruikt die in mijn herinnering sterk naar dennen. Maar het kan ook heel goed dat de dennengeur-douchegel van Badedas was. Of misschien hadden zij allebei die lucht: wie het weet mag het zeggen. In mijn herinnering rook alle douchegel vroeger naar dennen, en vreemd genoeg vond ik dat toen lekker en luxueus ruiken. (Later werd ‘dennen’ de geur van de ‘luchtverfrissers’, die ik ronduit vond stinken.)

6. Groene appeltjesshampoo

We blijven nog even in de douche, maar hebben de oma’s nu ver achter ons gelaten.

Na de dennen voor het hele gezin kwamen er ineens veel meer geuren: in de jaren tachtig (of nog zeventig?) moest de douche naar groene appeltjes ruiken. De appeltjesshampoo was de grootste hit.
Over het favoriete merk wordt nu nog druk gediscussieerd op forums waar 50-plussers komen, maar ik denk dat meerdere merken appeltjesshampoo maakten.

7. Patchouli

Het was dé geur van de jaren zestig, of beter van de hippies in die tijd: patchouli-olie was exotisch en je onderscheidde je er duidelijk mee van de gevestigde orde. Het was alternatief weetjewel. Geen duur luchtje maar pure olie, goedkoop en afwijkend.

Als je de jaren 60 bewust hebt beleefd moet je de patchouli-olie in elk geval kennen – of je hem destijds ook lekker vond ruiken is een tweede.
Ik vond hem bijna bedwelmend zwaar en (hopelijk trap ik niemand op haar hart) ik was het helemaal eens met mensen die hem beschreven als de geur van geiten of van muf ruikende zolders.
Maar de zeer vele hippiefans vonden hem aards en sensueel.

Met patchouli komt het geurkringetje weer rond: het begint ineens weer in de mode te raken. Hopelijk niet in die pure olievorm: zelfs flink verdund blijft hij karakteristiek lijkt mij.

 

Dit waren alleen de geuren die speciaal gemaakt zijn om aan te ruiken. Er blijven nog veel producten waarvan de geur geen hoofdzaak was: die geuren zijn niet gemoderniseerd. Bazooka-kauwgom, wierook, mottenballen, lavendel en petroleum bijvoorbeeld roepen nog steeds dezelfde herinneringen op – als zij nog bestaan. Maar dat is voor een andere keer.